Dzisiejszy Plac Poniatowskiego kiedyś nazywał się "Neumarkt", w latach 1933-1945 „Platz der SA".
Pomnik powstał w 1913 roku i jego uroczyste odsłonięcie zbiegło się z dwoma rocznicami 100-leciem Wojny Wyzwoleńczej i państwową rocznicą 25-cio lecia panowania cesarza Wilhelma II. To właśnie obie te daty wraz z datą ustanowienia pomnika pojawiły się u jego podstawy. Na cokole znajdował się napis „Kriegerverein Peiskretscham, 1813-1888-1913”.
W obecności mieszkańców i członków pyskowickich stowarzyszeń jubileuszową przemowę na pyskowickim Rynku wygłosił wówczas, niedawno powołany, pyskowicki burmistrz Schöder.
Odsłonięcie pomnika wraz z obchodami wyżej wymienionych rocznic odbyło się 15 czerwca 1913 roku. O godzinie 15:30 nastąpił uroczysty przemarsz pod pomnik od Hotelu Meyer (obecnie MOKiS) ulicą Oberwallstrasse (obecnie Poniatowskiego) na Neumarkt (obecnie Plac Poniatowskiego). Korowodowi składającemu się z gości i członków pyskowickich stowarzyszeń przewodniczył pyskowicki pracownik kolei pan Potrawa. Uroczystość uświetnił koncert pyskowickiego towarzystwa śpiewaczego „Eingikeit” („Jedność”) pod dyrekcją pyskowickiego nauczyciela Paula Karhana. Na początku odśpiewano pieśń napisaną przez Karla Theodora Körnera z 1813 roku: Vater, ich rufe dich ! (Ojcze, wzywam Cię !), a na zakończenie Du Schwert an meiner Linken (Ty miecz po mojej lewej stronie), również tego autora. Cały korowód wraz z mieszkańcami przeniósł się do ogrodu za Hotelem Meyer (obecny MOKiS), gdzie kontynuowano uroczystość. W ogrodzie pyskowiczanki zorganizowały tzw. Blumentag, podczas których sprzedawały kwiaty przeznaczając zebrane pieniądze na cele charytatywne.
Po burzliwej I Wojnie Światowej do rodzinnego miasta nie wróciło 150 pyskowiczan. Dopiero 5 lat po I Wojnie Światowej przebudowano istniejący pomnik, aby uczcić poległych mieszkańców.
2 września 1923 roku został odsłonięty przebudowany pyskowicki pomnik powiększony o marmurowe tablice upamiętniające poległych Pyskowiczan w I Wojnie Światowej 1914-1918. W tym dniu pod egidą Kriegerverein Peiskretscham w niedzielę 2 września został odsłonięty pomnik wraz z tablicami poległych mieszkańców. Uroczystość uświetnił swoją obecnością starosta powiatu gliwicko-toszeckiego Kurt Harbig oraz burmistrz Tschauder. Główne uroczystości odbyły się na pyskowickim Rynku. Z budynku ratusza przemawiali: pastor Weber z Toszka, kapelan dywizyjny Meyer i rabin dr Ochs z Gliwic. Pyskowicki proboszcz ks. dr Johannes Chrząszcz odprawił na rynku uroczyste nabożeństwo. Tłum na pyskowickim rynku odśpiewał pieśń „Boże, lud Twój czcią przejęty". Od godziny 15 uroczystości zostały przeniesione pod pomnik, który został poświęcony przez ks. Chrząszcza. Chór pod dyrekcją członka zarządu Kriegerverein Rateiskiego przy pomniku odśpiewano „Ich hatt' ein Kammeraden”. W latach 30-tych XX wieku plac na którym się znajdował pomnik zmienił nazwę z Neumarkt na Platz der S.A. W 1945 roku pomnik został zniszczony i pozostał po nim obelisk, który został odnaleziony w latach 50-tych. Tablice z nazwiskami poległych zostały zniszczone w 1945 roku i najprawdopodobniej przewiezione wagonikami na hałdę z powojennym gruzem. Na potrzeby wywożenia powojennego gruzu zostały wybudowane tory, które wiodły od Rynku do nasypu, umożliwiając szybsze usunięcie powojennych zgliszcz. Nasyp istnieje do dnia dzisiejszego i na nim znajduje się parkan na którym obecnie znajduje się „Kamień milowy".
Na placu Poniatowskiego w czasach PRL-u znajdował się basen przeciwpożarowy.
Tekst: M.Mazur
Skwer Flörsheim na Placu Poniatowskiego
3 maja 2020 r. Pyskowice obchodziły 15. rocznicę współpracy z Flörsheim nad Menem. Niestety z powodu epidemii koronawirusa nie odbyły się zaplanowane z tej okazji uroczystości z udziałem gości z Niemiec. Historyczne wydarzenie nie przeszło jednak bez echa. Decyzją Rady Miejskiej imię zaprzyjaźnionego miasta znad Menu nadano odnowionemu skwerowi przy ul. Poniatowskiego, a 7 maja 2020 r. pojawiła się tam jubileuszowa tablica.
Przypomnijmy, że w dzień narodowego święta Konstytucji 3 Maja w 2005 ówcześni gospodarze Pyskowic i Flörsheim nad Menem złożyli swoje podpisy pod Przysięgą Bliźniaczego Partnerstwa. 7 maja 2020 r., niemal dokładnie 15 lat po tym, na placu Poniatowskiego zamontowano tablicę przypominającą o tym wydarzeniu. Trwałym śladem okrągłej rocznicy partnerstwa pozostanie również nazwa „Skwer Flörsheim nad Menem”, którą zaczął nosić ten zielony teren. Na postumencie poświęconym patronowi skweru umieszczono również herby obu partnerskich miast, informację upamiętniającą podpisanie umowy o współpracy w 2005 oraz historię niemieckiego miasta.
Warto nadmienić, że inicjatywa pyskowickiego samorządu to rodzaj odwzajemnienia – jedno z rond w miejscowości nad Menem nosi nazwę naszego miasta. Podobnym kurtuazyjnym gestem władze Pyskowic uczciły dwa lata temu 20-lecie partnerstwa z La Ricamarie. Dla podkreślenia szczególnych więzów łączących nas z francuskim miastem jego imieniem nazwano skwer na placu Piłsudskiego.
Monument stanowi część projektu modernizacji terenu u zbiegu ulic Poniatowskiego i Armii Krajowej. Powstała przestrzeń rekreacyjna nawiązująca do dawnego charakteru miejsca. Pojawiły się rośliny ozdobne, m.in. berberysy, hortensje, róże, jałowiec i cis. Odtworzono alejkę z kostki brukowej, zamontowano ławki i kosz. Zniknęły niepasujące do otoczenia betonowe płyty obrzeży. W ramach wartego 150 tys. zł zadania naprawiano schody w zachodniej części skweru oraz krawędzi murku.
Centralną część placu zajął granitowy cokół, pozostałość po stojącym tutaj przed wojną obelisku. Wokół niego umieszczono trzy tablice. Dwie, jak niegdyś, upamiętniają pyskowiczan poległych w trakcie I wojny światowej (ok. 150 nazwisk), tematem ostatniej z nich jest historia miejsca z archiwalnymi zdjęciami.
